Rusya’nın Avrupa’ya doğalgazı kesmesi sonrası yaşanan belirsizlik enerji piyasalarını olumsuz etkiledi. Rus enerji şirketi Gazprom’un Başkanı Miller, doğalgaz fiyatlarına ilişkin tahminde bulundu. Miller, “Sonbahar ve kış döneminin zirvesinde Avrupa’daki doğalgaz fiyatları bin metreküpte 4 bin doları aşabilir” dedi. Fiyatlar şu an 3 bin dolar civarında seyrediyor.
TÜKETİLEN ENERJİNİN YÜZDE 27’Sİ DOĞALGAZDAN
Doğalgaz fiyatlarındaki yükselişten Türkiye’nin de olumsuz etkileneceğini belirten belirten Petrol Mühendisi Necdet Pamir, “Bu yıl, 2021 yılına göre; gerek spot alımlarda, gerekse ‘yenilenen’ boru hattı ile alım yapılan kontratlarda spot piyasa fiyatlarının (yüzde 70) ağırlıklı belirlenmesi nedeniyle, yüksek fatura ödeyeceğiz” dedi.
Türkiye, tükettiği birincil enerjinin yüzde 27’sini doğal gazla karşılarken, bunun yüzde 99,1’ini ithalatla karşılamaktadır. Tükettiğimiz doğal gazın yaklaşık yüzde 76’sı boru hatlarıyla, yüzde 24’ü LNG olarak ithal edildi.
Türkiye’nin doğalgaz alımındaki zaafların faturasının halka kesildiğini belirten Necdet Pamir şöyle konuştu:
“Doğalgaz ithalatı, 3 ülkeden (Rusya, İran, Azerbaycan) 5 boru hattı ile gerçekleştirilirken, Cezayir ve Nijerya’dan yapılan LNG ithalatı, uzun erimli anlaşmalar kapsamında, geri kalan LNG ithalatı ise spot piyasadan yapılmıştır. Uzun erimli ithalat anlaşmaları, uzun yıllardır petrol ürünlerine endeksli fiyat formülleri ile oluşan fiyat ve koşullarla satın alınırken; spot piyasadaki alımlar, uluslararası piyasalarda alım yapılan tarihlerdeki vadeli piyasa (TTF, Henry Hub) fiyatları üzerinden yapılmaktadır.
Son dönemde ise Rusya ile mevcut uzun erimli ve petrol ürünlerine endeksli anlaşmalarda (TürkAkım, Mavi Akım), spot piyasa fiyatlarını da içeren (yüzde 70 spot, yüzde 30 petrol endeksli) ve süresi daha kısa olan anlaşmalara dönüşüm yapılmıştır. Azerbaycan ile süresi dolan BTE anlaşması da kısa süreli uzatılmıştır. Uluslararası piyasalarda, güncel spot piyasa fiyatları, petrol ürünlerine endeksli fiyatlara göre çok yüksek seyrettiğinden, bu değişiklikler, doğal gaz ithalat faturamıza olumsuz etki yapmaktadır.“
SPOT PİYASANIN EKMEĞİNİ AVRUPA YEDİ
Spot piyasalardaki doğalgaz fiyatının düşük olduğu dönem Avrupa’nın bu işten yararlandığını, Türkiye’nin ise fiyatlar yükselmeye başladığı dönem spot piyasasına endeksli anlaşmalar yaptığını ifade eden Necdet Pamir, “Rusya ile mevcut anlaşmalar, daha önceleri petrole endeksli iken fiyat formülünde spot piyasa fiyatının ağırlığı yüzde 70, petrole endeksli oran yüzde 30 olarak yenilenmiştir. Dolayısıyla, 2022 doğalgaz faturamızın, önceki yıllara kıyasla çok artması beklenen bir sonuçtur. Tüm bu gelişmeler, ülkemizin (toplam) enerji ithalat faturasını kabartırken gerek tüketicilerin enerji faturalarında ve gerekse enerjinin girdi olduğu tüm ürün fiyatlarında, toplumun belini büken bir ortam yaratmıştır” diye konuştu.
NEDENİ SERBEST PİYASA EKONOMİSİ
Elektrik Mühendisi Olgun Sakarya hanelere yansıyan elektrik ve doğalgaz faturalarının daha çok cep yakacağını vurgulayarak, “Türkiye enerjisinin yüzde 27’sini doğalgazdan karşılıyor. Enerji çeşitliliğini arttırmalıyız. Güneş ve rüzgar enerjisine ağırlık vermeliyiz” dedi.
Doğalgaz ve elektrik faturalarına gelen yüksek zamlardaki başlıca etkenin, bu sektörün serbest piyasa ekonomisinin kar hırsına teslim edilmesi olduğunu söyleyen Olgun Sarıkaya, Türk lirasının döviz cinsinden bu kadar değer kaybetmesi de gelen zamların bir diğer nedeni olduğunu vurguladı.
Masum Gök