Gazeteci Muharrir Ertuğrul Özkök, “Tansu’ya mektuplar” yazı dizisinde, Harvard Üniversitesi Sabri Ülker Merkezi’nde Profesör Gökhan Hotamışlıgil ile yaptığı sohbeti aktarmaya devam etti.
Ertuğrul Özkök’ün yazısı şöyle:
BİR HAP İÇİP, İSTEDİĞİMİZ KADAR İÇEBİLECEK, YİYEBİLECEK MİYİZ
Harvard Üniversitesi Sabri Ülker Merkezi’nde yaptığımız sohbetle ilgili dünkü yazım çok ilgi çekti.
Birçok haber sitesi alıp kullandı. Yedi saat boyunca Twitter’da TT oldu.
Bugün o sohbetin ikinci kısmını yayınlıyorum.
Yine hepimizin çok merak ettiği hususlar var.
En çok merak ettiğimiz de, kronik ve öteki çeşit hastalıkların tedavisinde neredeyiz?
Mesela kalp ve teneffüs hastalıklarına deva bulundu mu?
Tabii en kıymetli soru:
Kanser tedavi edilebilecek mi?
Bu ortada Sabri Ülker Merkezi’nde görüntülenen hücrenin görüntüsünü dün akşam TV100’deki programda yayınladım.
İsteyen TV100’ün Youtube kanalına girip, “Cengiz ile Ahtapot” yazıp oradan da seyredebilir.
Hemen şunu söyleyeyim.
Kanser alanında son iki ayda çok kıymetli gelişmeler olmuş.
Ama evvel Bayram sonrası hepimizin aklındaki daha günlük bir sorudan başlayayım.
İÇKİ VE YEMEĞE KARŞI BİR ÇELİK YELEK VAR MI
(*) Pekala hocam mesela şu olacak mı, hoş yemekleri bol bol yiyeceğiz, içki içiyoruz, rahatça içeceğiz. Sonra bir hap alacağız karaciğerde yapacağı tahribat sıfırlanacak.
“Öyle bir şey olacağını sanmıyorum. Her istediğiniz şeyi tüketip, her hastalıktan koruyacak bir metabolik kurşun geçirmez yelek istiyorsanız o yok. “
AMA KİLOYA KARŞI YETERLİ BİR HABERİM DE VAR
(*) Hay Allah biz ortamızda daima şu umudu taşıyoruz. O denli bir hap bulunacak ki, istediğimizi yiyeceğiz, içeceğiz. Bu hayalimiz yıkıldı artık.
“Öyle bir hap yok lakin size metabolizmanızı müdafaa uğraşlarınızda yardım edebilecek çok sayıda gelişme var ve natürel ilaçlar da var. Örneğin daha geçen ay çok değerli ölçüde kilo kaybı sağlayan bir yeni ilaç onay aldı, birebir vakitte tip 2 diyabet içinde çok tesirli. Bu kategorideki ikinci faal yeni ilaç. Lakin sağlıklı hayat prensiplerinden vaz geçmek üzere bir şey kelam konusu değil.”
KANSERDE SON BİR AYDA 7-8 ÇOK TESİRLİ İLAÇ ÇIKTI
(*) Siz burada dünyadaki bütün araştırmaları çok yeterli takip ediyorsunuz, en son gelişmelerden haberdarsınız, ayrıyeten kendi araştırmalarınız var.
Şu an için en uygun sonuç hangi alanlarda alınıyor?
“Pek çok alanda alınıyor. Tahminen en çarpıcı olanlardan birisi kanser. Mesela son bir-kaç ayda 7-8 tane çok tesirli ilaç çıktı. Neredeyse aylarla ölçülen müddetlerde muazzam gelişmeler, yeni tedavi araçları gündeme geliyor. “
İŞTE SON BİR AYDA ÇOK KIYMETLİ GELİŞME OLAN 4 KANSER TÜRÜ
(*) Bu son ayda mesela hangi kanserde aktif tahlil bulundu?
“Mesela rektum kanserinde, akabinde ileri devre göğüs ve prostat kanserlerinde, lenfomada çarpıcı sonuçlar yayınlandı. Ayrıyeten kansere karşı immün (bağışıklık) sistemin eğitilmesinde de büyük gelişmeler var ve çabucak her hafta yeni bir ilerleme ya da uygulama duyuruluyor.”
AMA KİMİ KRONİK HASTALIKLARDA PEK YENİ VE YETERLİ HABERLERİM YOK
(*) Ya başka kronik hastalıklar?
“Maalesef birtakım kronik hastalıklarda durum o kadar parlak değil. O alanda şu an için uygun haberlerim yok.”
(*) Hangi hastalıklarda? Mesela en çok mevte neden olan kalp hastalıklarında durum ne?
“Solunum sistemi hastalıkları, nörodejenerasyon, demans üzere alanlarda size verecek fazla yeterli haber yok. Kardiyovasküler hastalıklar için hala yeni ilaç üretme büyük bir zorluk arzediyor. “
ŞİMDİLİK GÜZEL HABER ŞU: KOLESTEROLDE YENİ BİR MÜDAHELE FORMU GELDİ
(*) Hiç mi âlâ haber yok hocam?
“Var olağan mesela kolesterol düzenlenmesi konusunda yepisyeni bir müdahale formu geldi. Tıbbi deyişle, PCSK9 geni aracılığı ile düzenleme. Yani eski ilaçların dışında yeni bir müdahale tekniği. Hem sistem olarak hem araç olarak yepisyeni bir müdahale biçimi olan bu ilaç onaylandı. Ben ferdî olarak bunu çok heyecan verici buluyorum ve bu ilacın geliştirilmesine sebep olan değerli insan genetiği çalışmalarını yapan bilim bayanı gelecek sene Sabri Ülker Merkezi “Metabolizma ve Yaşam” Sempozyumunda olacak. Yeniden bu alanda inflamasyonun kıymetini gösteren çok büyük birçok merkezli global klinik çalışma gerçekleşti ve tahminen de bu alanın önünü açabilecek. Söylemeye çalıştığım, bu alanda kliniğe geçiş eşiğinin çok yüksek olması ve bu sebeple çok uzun ve külfetli olduğu.”
ELLİ YAŞ ÜSTÜ BİR İNSAN BÜTÜN BU GELİŞMELERDEN YARARLANABİLECEK Mİ
(*) O vakit tıp konusunda daha genel bir bakış yapalım. Bugün geldiğimiz nokta nedir?
“Bugün bilimin geldiği noktanın harikulâde heyecan verici olduğunu söyleyebiliriz. Doğal bunun sonucu önümüzde bulunan insan hayat kalitesini artırmak ve sağlıklı yaşanan yılları uzatacak pek çok fırsat var önümüzde. Bu ağır ve dönüştürücü niteliğe sahip araştırma birikimi elimizde yahut ulaşabileceğimiz kadar yakın bir gelecekte. Lakin hem bunların istek edilen tempoda sürmesi hem de uygulamaya dönüşebilmesi daha aktif olabilir…”
(*) Nedir öyleyse daha süratli gitmemize pürüz olan şey? Zira bugün 50 yaş üstünde her insan şu soruyu soruyor: Sanki benim ömrüm bu gelişmelerden yararlanmaya yetecek mi?
“Burada bir sorun var. Yani yapmamız gereken fırsatlar ile kaynakları birleştirebilmek ve araştırmanın yeni yapılanmalar ile güçlenmesi ve sürdürülebilmesi. Artık yalnızca akademi ile sonlu değil bu muhtemel yapılar.”
İYİ LAKİN COVİD’E BU KADAR SÜRATLİ AŞI BULUNMASI UMUT DEĞİL Mİ
(*) Şurası gerçek. İlaç firmaları Covid’e karşı çok süratli aşı buldu. Bu 50 yaş üstü insan için de bir umut değil mi?
“Covid birtakım istikametlerden üstte belirttiğim noktalar için çarpıcı bir örnek. Yani hem bilimin geldiği harikulade heyecan verici seviyeyi, hem de bu bilimsel birikimin tahlil üretmekte ne kadar faal olabileceğini gösteren bir süreç oldu. “
İLAÇ SANAYİSİ TARTISINI KOYDU VE AŞI BULUNDU MU
(*) Birtakım beşerler şöyle bir komplo teorisine inanıyor: Güya ilaç firmaları her türlü devayı bulabilecek durumda. Lakin ellerindeki ilaçları satmak için ağırdan alıyor.
“Ev et birtakım insanlarda o denli bir inanış var. Güya ilaç sanayi yükünü koydu ve çabucak aşılar bulundu. Hakikat bulundu lakin bunu sağlayan muazzam bir bilimsel araştırma ve alınan sonuçlar vardı. Tabi ki ilaç sanayisinin oynadığı çok değerli rolü takdir etmek lazım. Lakin buradaki temel itici güç temel bilimden geliyor ve bu muvaffakiyetin ortaya çıkması 25 yıldır süren temel bilim araştırmalarının geldiği noktadan kaynaklanıyor. Bu sonuçları insanlarda kullanılıp hayat kurtaracak uygulamaları süratle hayata geçirebiliyor. Bence değerli olan bu örnek ve deneyimden öğrenecek çok şey olması hem temel bilimin kıymeti hem de uygulamaya geçişin nasıl daha aktif hale geleceği bahislerinde. “
KLASİK İLAÇ GELİŞTİRME TEKNOLOJİSİ ALTÜST OLUYOR
(*) Hocam şu an tıpta en devrimci en büyük gelişme hangi alanda oluyor?
“Birçok alanda çok kıymetli gelişmeler oluyor. Örneğin bir tanesi büyük bilgi tabanlarının kullanılması oluyor. Artık elimizde çok sayıda çalışmadan çıkarılmış, dünyanın dört bir tarafından gelen bilgi var. Bunlar hem biyomedikal bilimin hem biyomedikal icranın içine çok süratle giriyor ve yönlendirici olabiliyor.”
(*) Ya ilaç üretimi ve sanayii? Orada ne üzere gelişmeler var?
“İlaç geliştirme denilen kavram esaslı biçimde değişiyor hatta dönüşüyor. Klasik ilaç geliştirme yapısı büsbütün berhava oluyor ve tek model olmaktan çıkıyor. Yani gerçek temel düzenekleri bulursak ve insan sıhhati ile bağlantısını güçlü bir halde kurabilirsek her şeyi yapabiliriz. Bir öteki deyişle artık her amacı düşünmek mümkün,”
ARTIK HASTALIĞI MOLEKÜLER SİLAHLARLA VURMAK MÜMKÜN
(*) Burayı biraz açabilir misiniz? Maksat ne, hangi silahla vurulacak?
“Şöyle…Artık genetik yahut moleküler müdahalelerin önü açıldı, gayeleri moleküler silahlar ile vurmak mümkün hale geliyor. Bu hem sorun yaratan düzenekleri bastırmak (örneğin PCSK9i) hem de eksik olan gereçleri yerine koymak için kullanılabiliyor. Örneğin doğuştan olan metabolik hastalıklarla uğraş konusunda. Gen tedavisi maksada giderek daha yaygın bir halde yaklaşıyor. Mesela PCSK9 geninin baskılanması örneğini verebilirim. Zira bu gayesi CRISPR teknolojisi le baskılayan bir ilaç geçtiğimiz aylarda kolesterol düzenleyici olarak kronik hastalıklarda kullanılmak üzere onay aldı ve bence bu çok kıymetli bir değişimin habercisi. Yeniden mRNA teknolojisi pek çok hastalık için yeni ve aktif tedavi araçları ortaya çıkarıyor. Yani çok çok heyecan verici bir süreçteyiz.”
COVİD GENÇLERİ TIP BİLİMİNE ÇEKTİ Mİ YOKSA KAÇIRDI MI
(*) Covid ve Pandemi süreci gençleri tıp bilimine çekti üzere bir izlenim var. Bu gerçek mu?
“Bazı alanlarda Covid teşvik edici bir tesir yaratmış olabilir lakin her şeyi buna bağlamak mümkün değil. Hatta, aşikâr alanlarda Covid’e karşın demek daha gerçek olabilir. Yani, Covid’in bir çok olumsuz bir tesiri de oldu, birtakım araştırma gurupları ayakta kalamadı. Sistemin içerisindeki eşitsizlikler, çok denetim, boğucu bürokrasi, artan ömür masrafları ile örtüşmeyen gelir profilleri üzere bahisler Covid ile tekrar zafiyet alanları olarak karşımıza çıktı ve birçok insanı tıp ve akademik tıbbi araştırma alanından koparmaya başladı. Önümüzdeki değerli bir sorun bu genç insanları akademik bilime nasıl çekeceğiz ve bu yolda nasıl tutacağız sorusudur. Yani akademik yapının kesinlikle değişmesi ve yeni modellerinin gelişmesi lazım. Bu açıdan Sabri Ülker Merkezi değerli bir örnek bence.”
MERKEZDE SUUDİ ARABİSTAN’DAN BİR BAYAN ARAŞTIRMACI DA VAR
(*) Burada Sabri Ülker Merkezi’nde birlikte çalıştığınız arkadaşlarınızda iki özellik dikkatimi çekti. Biri birçok farklı ülkeden insan var. Suudi Arabistan’dan Brezilya’ya, Yunanistan’dan Tayland’a kadar uzanan yelpazeden araştırmacılar gördük. İkincisi de birden fazla çok genç. Gözüme çocuk üzere göründü kimileri. Halbuki başımızdaki bilim insanı biraz kelli felli insandır. Sanki öğrenciler artık çok daha genç yaşta mı bilime başlıyorlar.
“Doğru çok genç arkadaşımız var. Biz birlikte çalıştığımız arkadaşları yaşlarından bağımsız olarak seçiyoruz. Doğal çok kıdemli arkadaşlarımız da var. Lakin günlük fonksiyonlarımız de rastgele bir hiyerarşi kullanmıyoruz. Bilime ilgi duyan ve bu yola kendini adamaya hazır genç arkadaşlarımızın olması bizim için gurur ve optimistlik kaynağı. Zati bu da bizim Sabri Ülker Merkezinde çok değer verdiğimiz bir misyon. “
Ertuğrul Özkök