KUDUZ AŞISI NEDİR?
Bir hayvan hastalığı olan kuduz, enfekte hayvanların rastgele bir beden bölgesini ısırması, tırmalaması; enfekte hayvanların salyalarının insan bedenindeki açık yaralara yahut göz, ağız, buruna temas etmesi sonucu insanlara geçer. Kuduz aşısı, enfekte olma sonrası oluşabilecek beyin iltihabının önüne geçer. Bu manada kuduz aşısı, kuduz virüsüne yakalanma riski olan bireylere muhafaza hedefli ya da kuduz hastalığı görüldükten sonra hastalığın yayılmasını önlemek hedefiyle uygulanır.
Kuduz virüsünün bedende yayılma müddeti, ısırılan bölgenin beyne yakınlığına nazaran değişiklik gösterir. Birebir vakitte ısırma şiddeti, bireylerin bedeninde bulunan virüs ölçüsü ve ısırılan bölgedeki hudut uçlarının sayısı da virüsün yayılma seyrini tesirler.
Kuduz hastalığının inkübasyon periyodu genel olarak 1-3 ay ortasıdır. Az olarak hastaların 10-20 gün içinde de belirti gösterdiği olaylar da mevcuttur. Kuduz aşısının ve başka tıbbi tedbirlerin erken devirde yapılmaması durumunda hastalık gelişerek beyin iltihabına ve ölüme neden olur.
KUDUZ AŞISI NE VAKİT YAPILIR?
Kuduz hastalığı olan bir hayvan tarafından ısırılan şahıslara kuduz aşısının birinci dozu, ısırma ile birebir gün yapılır. Birinci dozun verildiği günü takip eden 3. ve 7. günlerde birer doz, 14. ile 28. günler ortasında bir doz daha aşı uygulanır. Bu aşılar toplam 4 dozdan oluşur.
Daha evvel kuduz aşısı olmuş ve tekrar enfekte olan şahıslarda ise doz değişiklik gösterir. Birinci doz ısırmanın akabinde çabucak uygulanır. 3. gün ise ikinci doz yapılır. Bu halde iki doz yapılması kâfi olacaktır.
KUDUZ AŞISI NASIL UYGULANIR?
Aşı uygulanmadan evvel enfekte bir hayvan tarafından ısırılan bölgenin yahut enfekte hayvanın tükürüğünün temas ettiği yaranın sabun ve su ile temizlenmesi gerekir. Kolay üzere görünen bu sistem hastalığı büyük oranda pürüzler. Isırılan bölge beyne yakın bir bölge değilse, kuduz virüsünün bedene yayılması 72 saate kadar sürer.
Enfekte hayvanın ise yakalanması ve ortalama 10 gün süresince denetim altında tutulması ve takip edilmesi gerekmektedir. Bu 10 günlük müddet zarfında hayvanda kuduz hastalığı belirtisi görülüp görülmediği denetim edilir. Belirti görülmüyorsa ısırılan şahıslarda kuduz hastalığı görülme riski yoktur.
Bazı durumlarda ise enfekte olduğu düşünülen hayvan yakalanamadığı için kuduz virüsüne sahip olup olmadığı denetim edilemeyebilir. Bu durumda, bireylere kuduz için serum verilir ve ısırılan bölgeye pansuman yapılır. Bu süreçlerin akabinde kuduz ihtimaline karşı aşı uygulamasına geçilir.
KUDUZ AŞISI TEDBİR HEDEFİYLE YAPTIRILIR MI?
Kuduz aşısı kimi risk durumlarında tedbir hedefiyle da yaptırılabilir. Veterinerler, laboratuvar çalışanları, hayvan terbiyecileri, madenciler, arkeologlar, kuduz hastalığıyla ilgili biyolojik husus üretenler ve mağaralarda çalışanlara tedbir gayesiyle kuduz aşısı uygulanabilir. Birebir vakitte, kuduz riski bulunan bölgelere seyahat edenler de kuduz aşısı yaptırabilir.
Önlem hedefiyle yaptırılan kuduz aşısı takvimi, enfekte olmuş bireylere uygulanan takvimden farklılık gösterir. Standart uygulamada enfekte şahıslara 4 doz uygulanırken, önlem amacıyla uygulanan kuduz aşısı 3 doz olarak planlanır.
İlk doz istenilen rastgele bir vakitte yapılabilir. Şahıslar kuduz virüsünü taşımadığı için birinci tarihin değeri yoktur. İkinci doz, birinci dozun akabinde 7. gün; üçüncü doz ise birinci dozdan 21 ya da 28 gün sonra uygulanır.
Kuduz virüsüyle sık sık karşı karşıya kalma riski bulunan bireylerde, belirli aralıklarla bağışıklık sisteminin test edilmesi de tavsiye edilir.
KUDUZ AŞISININ YAN TESİRİ VAR MI?
İlaç kullanımında olduğu üzere aşılar da alerjik tepkilere neden olabilir. Bununla birlikte, bilhassa kuduz aşısında rastgele bir komplikasyon ortaya çıkma ihtimali epeyce düşüktür. Genel olarak, hafif alerjik tepkiler dışında hayati tehlike arz eden önemli komplikasyonlar görülmemektedir.
Kuduz aşısının yapıldığı bölgede hafif şiddette ağrı, kızarıklık, kabartı ve kaşıntı görülmesi olağandır. Nadiren de olsa kimi bireylerde kas ağrıları, mide bulantısı, karın ağrısı, baş ağrısı ve baş dönmesi üzere belirtiler de görülebilir. En geç 48 saat içinde bu belirtiler yok olur. Bu hafif belirtilerin yanı sıra ender de olsa orta şiddette belirtiler de ortaya çıkabilir. Orta şiddette görülebilecek belirtilerin ortasında yüksek ateş, kurdeşen döküntüleri ve eklem ağrıları sayılabilir.
Ciddi alerjik tepkiler ise çok ender ortaya çıkar. Düşmeyen yüksek ateş, şiddetli kurdeşen belirtileri, nefes darlığı, boğazda yumru, kalpte çarpıntı, halsizlik ve güçsüzlük, şuur bulanıklıkları üzere şiddetli belirtiler kuduz aşısı yapıldıktan çabucak sonra başlayabilir.
Bazı durumlarda ise birkaç saat içinde belirtiler kendini gösterir. Bu biçimde önemli alerjik belirtiler görülen durumlarda çabucak bir sıhhat kurumuna başvurmak gereklidir.