Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, “heyecan verici keşif” olarak tanımladığı çalışmasına ait birinci açıklamayı, 17 Şubat 2022’de yaptı. Ortadan geçen müddette laboratuvarında geniş kapsamlı çalışmalar yapan ve fareler üzerindeki deneylerini sürdüren Sancar, geldiği bilimsel kademeye ait soruları yanıtladı.
Nobel Mükafatı verilen “hücrelerin hasarlı DNA’yı tamir ederek genetik bilgiyi nasıl koruduklarını moleküler seviyede haritalayan” bahis üzerine 10 yıl çalıştığını lisana getiren Sancar, bu bilgi birikimiyle farklı alanlarda da araştırmalarını sürdürdüğünü anlattı.
Moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal hususlardan birinin EdU molekülü olduğunu aktaran Sancar, hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünün birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu lakin çalışmaların ilerletilemediğini lisana getirdi.
Beyin tümörlerinin, vefat nedenleri ortasında 10’uncu sırada yer aldığını belirten Sancar, “kan-beyin” bariyerini geçemeyen mevcut kanser ilaçlarının bu kanser çeşidine tesir etmede yetersiz kaldığını söyledi.
“Kan-beyin bariyerini geçiyor”
Kanserli hastaların büyük çoğunluğunda kullanılan “Cisplatin” isimli ilacın bu bariyerden geçemediğini söz eden Sancar, EdU molekülünün ise sorun olmadan beyne girebildiğini belirterek, “Keşfimizde, ortaya koyduğumuz bileşen, beyne çarçabuk giriyor ve kanser hücresini öldürüyor.” dedi.
Laboratuvar deneylerinin akabinde fare deneylerine başladıkları bilgisini veren Sancar, bu süreci şöyle anlattı:
“Üniversitelerdeki sinirbilim kısımlarıyla görüşerek insan beyin tümör modülünü alıp fare beyni dilimleri üzerine koyarak gerçekliğe benzeyen hücre uzunluğu oluşturuldu. Fare beynine insan tümör hücreleri enjekte edildi ve EdU’nun beyin tümörlerine tesirine baktık. Farelerde, birinci etapta mevcut ilaç daha âlâ tesir gösterirken, 30-40 gün sonra EdU molekülünün daha uygun tesir ettiğini, bunun yüzde 25’lere ulaştığını gördük. Mevcut ilaçlarla kombine edildiğinde ise sonuçlar daha güzel geldi.”
Toksisitesi ve süratli bölünen hücrelere yönelik seçiciliği göz önüne alındığında, EdU’nun kanser tedavisinde kullanma mümkünlüğünün ortaya çıktığını bildiren Sancar, şunları kaydetti:
“EdU’nun özellikleri, onu tesirli bir beyin kanseri ilacının temeli haline getirebilir. EdU, süratli bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebilirken, bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini koruyabilir. Beyin kanserinde EdU, hayvanlarda çalışıyor, insanlarda kullanılabilmesi için iki yıl boyunca klinik deneylerde yan tesirlerini araştırmamız gerekiyor. Bu müddet boyunca EdU molekülünün insanlardaki yan tesirine odaklanmamız gerekecek. DNA tamiriyle ilgili bu yeni metodu, Türkiye’ye de aktarmak için de çabalıyorum.”
