Tarihi Harput Mahallesinde bulunan MÖ 3000 yıllarından itibaren yerleşime başlanan ve 8. yüz yılda Urartu Krallığı tarafından surlarla çevrelenen Harput Kalesi’nde yürütülen onarım ve arkeolojik hafriyat çalışmaları devam ediyor. Urartu Krallığı tarafından surlarla çevrilen Harput Kalesinin batı surlarında iki burç ortasında kalan bölgenin, 3 yıl süren hafriyat çalışmaları sonucu elde edilen buluntulardan, bin yıllık “sanayi sitesi” keşfedilmişti. Yapılan hafriyatlar sonucu demir atölyeleri, maden eritme ocakları ve depo alanlarından oluşan bin metrekarelik kompleks bir alan olduğu tespit edilen sanayi sitesinde daha sonra elde edilen bilhassa bakır sikke, porselen kimi mobilya aksamlar ve öteki buluntuların sanayi atölyeler kısmının 1850’lere kadar kullanıldığı ortaya çıktı.
Bizans, Artuklu, Selçuklu, Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve Osmanlı devirlerinde faal kullanıldığını ve en az bin yıllık olduğu tespit edilen atölyelerde hafriyat ve onarım çalışmaları sürüyor.
”FARKLI HEDEFLERDE KULLANILAN ERİTME FIRINLARI YER ALIYOR”
Dönemin sanayi sitesi olarak kullanılan alan ile ilgili bilgi veren belirten Prof. Dr. İsmail Aytaç, ”Harput Kalesi’nde demirci atölyelerinin bulunduğu kısım restore edilmiş olan kısmı. Bu gördüğümüz alan yaklaşık bin metrekarelik bir alan. Altta sarnıç üstte atölye olan kısımdayız. Yan taraftaki kazılarımız, çalışmalarımız devam ediyor. Buradaki kısımda ise onarımlar tamamlandı ve ziyarete açık hale geldi. İç içe geçmiş ısı derecelerine nazaran farklı hedeflerde kullanılan eritme fırınları yer alıyor. Yanlarında da yeniden burada çıkan demir külçeleri bulunmaktadır. Bölgede elde edilen bu külçeler buraya getirilmiş, mamule dönüştürülmüştür. Kimileri döküm tekniğiyle mamul olmuş kimileri da bilhassa şekillendikten sonra dövme tekniğiyle mamule çevrilmiştir. Çok sayıda burada ok ve mızrak uçları, metal nal ve çivi, süs eşyası, mobilya aksamı çıktı” dedi.
”SAVAŞ VAKTİNDE ASKERİ MATERYAL ÜRETİLDİĞİNİ ANLIYORUZ”
Elde ettikleri nesnelerden bin yıllık olan sanayi sitesinin 150 yıl öncesine kadar kullanıldığını söz eden Prof. Dr. Aytaç, ”Savaş vaktinde daha çok askeri gereç üretildiğini anlıyoruz. Barış vaktinde da günlük ömür ile ilgili yapıtların üretildiği atölyeler kısmı var. Vaktinin sanayi sitesi demek yanlış olmayacaktır. Atölyeler kısmı en az bin yıllık ve 1850’lere kadar kullanıldığını söyleyebiliriz. Hem burada çıkan bir bakır sikkeden hem de porselen kimi mobilya aksamlarından ve başka buluntular o tarihlere kadar buranın kullanıldığını gösteriyor. 1860’larda Harput Kalesinde askeri birlik garnizon kente taşınınca burası da yavaş yavaş kullanımdan düşmüş, ondan sonra da toprakla kapanmıştı. Biz sanayi mirası olarak kazılarını yaptık ve turizme kazandırma noktasına geldik” diye konuştu.
