Ömer Hatunoğlu
II. Meşrutiyet’in (1908) kıymetli gazeteci ve müelliflerinden Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi (1865-1914) tarafından kaleme alınıp birinci baskısı hicrî 1326 (1909) yılında yapılan A’mâk-ı Hayâl, hem içeriği hem de yazıldığı devrin zihniyetine ışık tutması açısından epeyce dikkat cazip bir roman. Maddecilik-ruhçuluk, Doğu-Batı, klasik-modern tartışmalarının çokça yapıldığı ve materyalist ideolojinin, Batıcılığın ağırlaştığı bir vakit diliminde dikkatleri Doğu irfanına, tasavvufuna ve dinlerine çeken Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi roman kurgusuyla yazdığı yapıtta farklı teknikler kullanarak Râcî, Aynalı Baba ve Sâmî tiplerini öne çıkarır. Râcî bölümün fen ve ideolojisiyle ilgilenen lakin bir yandan da hakikati arayan bir gençtir. Aynalı Baba çağdaş çağın dışında, çağına eleştirel yaklaşan bir mutasavvıftır. Sâmi ise Râcî’nin eski bir arkadaşı olup maddeci görüşleriyle öne çıkar. Eser boyunca rüya-gerçek karışımı olaylar, diyaloglar sürüp sarfiyat. Râcî Eski Yunan’dan İran’a oradan Hindistan’a kadar uzanan birçok coğrafyada hayalen (veya yakaza halinde) dolaşır. Birçok din büyüğü ve filozofla muhatap olur. Peygamberlerle görüşür ve en son Hz. Muhammed’den (sav) saadetin ne olduğunu sorar. Aldığı karşılık epey dikkat cazibeli ve hoştur. Râcî ve Aynalı Baba’nın tımarhaneye düşmeleri ise çağın bedel yargılarının sorgulanması açısından epey enteresandır.
Bir asırdan fazla vakittir okunan eser günümüzde hâlâ ilgi görmeye devam ediyor. Yazılan makalelerde yakın vakitte ortamızdan ayrılan N. Ahmed Özalp’in günümüz Türkçesine aktardığı nüshanın da kıymetine vurgu yapılıyor. Çünkü Cumhuriyet periyodundaki nüshalar asıl metinden epey uzaklaşmıştır. Ahmed Özalp titiz bir çalışmayla özgün metni günümüze aktarmıştır.
Araştırmacı, akademisyen Turgay Anar editörlüğünde hazırlanan A’mâk-ı Hayâl Kitabı eylül ayında Ketebe Yayınları’nın bir kültür hizmeti olarak okurla buluştu. Kitapta mevzunun uzmanlarınca kaleme alınan on yedi farklı inceleme yer alıyor. Yapıta çalışmalarıyla katkı sunan müellifler sırasıyla şöyle: Ömer Say, Mesut Koçak, Turgay Anar, Yılmaz Daşçıoğlu, Beyhan Kanter, Ayfer Şeyma Üstün, Necip Tosun, Ümit Yaşar Özkan, Mehmet Narlı, Ömer Hatunoğlu, Ömer Fatih Andı, Betül Sezgin, Sercan Ceylan, N. Ahmed Özalp, Yasin Beyaz, Rana Senanur Doğan ve Rumeysa Cansever. Epey pak ve kaliteli bir baskıyla okurla buluşan A’mâk-ı Hayâl Kitabı’nın kapağında A’mâk-ı Hayâl’in Osmanlıca baskısının kapağı yer alıyor. Filibeli Ahmed Hilmi’nin biyografisini, A’mâk-ı Hayâl’in eleştirel ve felsefi analizini, yapıtın Doğu-Batı dikotomisi açısından değerini, vakit ve yer bağlamında değerlendirilmesini, iç anlatı (Mise en Abyme), hayal anlatım üzere teknikleri, yapıtın bilimkurgu açısından yorumunu vb. merak edenler için derli toplu ve başarılı bir çalışma var karşımızda… Şimdiden âlâ okumalar…