Salı günü Güneş’te meydana gelen güçlü bir patlama, gezegenimizdeki elektrik şebekeleri, uydu irtibat sistemleri ve radyo sinyallerini önemli halde etkileyebilir. AR3842 ismi verilen dev güneş lekesinden kaynaklanan bu patlama, son beş yılın en güçlü ikinci güneş parlaması olarak kaydedildi.
Bu patlama, Hawaii’de kısa dalga radyo sinyallerinde kesintilere neden olurken, uzaya Koronal Kütle Atımı (CME) ismi verilen dev bir plazma bulutu gönderdi. Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), CME’nin 5 Ekim’de Dünya’ya çarpacağını ve bu olayın büyük jeomanyetik fırtınalar tetikleyebileceğini öngörüyor.
Güneş’in artan aktivitesi dikkat çekiyor
Bu olaylar, Güneş’in yaklaşık 11 yıllık döngüsünün bir kesimi olarak bedellendiriliyor. Şu anda Güneş, en etkin olduğu “güneş maksimumu” devrinde. Bilim insanları, bu döngünün tepe noktasına 2025’te ulaşacağını varsayım ediyorlardı. Lakin Güneş’in bu yılki yüksek aktiviteleri, doruğun daha erken yaşanabileceğine işaret ediyor.
2024 yılında Güneş, harikulâde sayıda güçlü patlamalar gerçekleştirdi. X sınıfı olarak isimlendirilen bu patlamalar, bugüne kadar 41 kere gözlemlendi. Olağanda bir yılda bu çeşit patlamalar sırf 10 defa meydana gelir. Güneş’in bu beklenmedik aktivitesi, Dünya üzerindeki teknolojik altyapılara yönelik potansiyel riskleri artırıyor.
Jeomanyetik fırtınalar ne manaya geliyor?
Jeomanyetik fırtınalar, Dünya’nın manyetik alanını etkileyen güçlü enerji patlamalarıdır. Bu fırtınalar, bilhassa elektrik şebekelerinde kesintilere, uydu ve GPS sistemlerinde bozulmalara, hatta radyo sinyallerinde geniş çaplı kesintilere yol açabilir. NOAA uzmanları, bu haftaki fırtınanın şiddetinin G1 (hafif) ile G3 (orta) düzeyleri ortasında olmasını bekliyor. Lakin bu, kimi bölgelerde önemli aksaklıklar yaratabilecek bir olay.
Cumartesi günü fırtınanın en ağır tesirlerinin yaşanması bekleniyor ve yetkililer, mümkün kesintilere karşı hazırlıklı olunması gerektiği konusunda ihtarlarda bulunuyor.
Olası tesirler ve hazırlıklar
Jeomanyetik fırtınalar, elektrik şebekeleri ve uydu irtibatı üzere çağdaş ömrün temel ögeleri üzerinde kıymetli riskler oluşturuyor. Uzmanlar, bu cins fırtınaların elektrik kesintilerine neden olabileceği, uydu sistemlerini bozabileceği ve radyo sinyallerini kesintiye uğratabileceği konusunda uyarıyor. Ayrıyeten, Dünya’nın birtakım bölgelerinde gözlemlenebilecek aurora (kutup ışıkları) üzere doğal fenomenler de bu olayların tesirleri ortasında.
Bu hafta sonu beklenen fırtınanın kesin şiddeti ve zamanlaması belirsizliğini korusa da, yetkililer hafta boyunca mümkün kesintilere karşı hazırlıklı olunması gerektiğini belirtiyor.
Güneş’in bu cins aktivitesinin önümüzdeki yıllarda artarak devam edebileceği düşünülüyor. Altyapıların korunması ve bireylerin bu çeşit olaylara karşı hazırlıklı olması, bu süreçte büyük ehemmiyet taşıyor.