Yalvaç’ın yaklaşık 1 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Pisidia Antiokheia Antik Kenti, Orta Anadolu’dan Akdeniz ve Ege bölgelerinin geçiş noktasında, Göller Yöresi’nde yer alıyor. Seleukos Krallığı tarafından milattan evvel 285 yılında kurulan kente, Kral Antiokhos’un ismi verildi. Kent, Roma İmparatorluk Dönemi’nde de koloni başşehri olarak stratejik ehemmiyetini uzun yıllar korudu.
Havari Barnabas ile Aziz Pavlus’un kenti milattan sonra 46 yılında ziyaret etmeleri ve Hıristiyanlığın birinci vaazlarından birini vermelerinden ötürü kentin ismi ‘Havarilerin Mektupları’ kısmında geçiyor. Bu bilgi doğrultusunda 1826 yılında kenti ziyaret eden Papaz Arundel, izlenimlerini 1831 yılında yayımladı. Bu tarihten itibaren Hıristiyan dünyasının kente ilgisi ve ziyaretleri başladı. Osmanlı İmparatorluğundan alınan müsaadelerle Ramsay tarafından 1908 yılında kentte birinci hafriyat yapıldı.
Bilimsel hafriyatlar ise Robinson başkanlığında Michigan Üniversitesi ismine 1924-1927 yılları ortasında gerçekleştirildi. Amerikalıların yaptığı kazılardan yaklaşık 56 yıl sonra, 1980’li yıllardan itibaren Yalvaç Müze Müdürlüğü başkanlığında kurtarma hafriyatları yapıldı. 2008 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Süleyman Demirel Üniversitesi ismine Prof. Dr. Mehmet Özhanlı başkanlığında başlayan bilimsel hafriyatlar devam ediyor. Bakanlığın ve üniversitenin takviyesiyle antik kentte 12 ay boyunca hafriyat çalışmaları yapılıyor.
Izgara (Hippodamik) planda kurulmuş olan kentte yapılan kazılarla; ana giriş kapısı, Doğu-Batı Caddesi (Decumanus Maximus), tiyatro, Kuzey-Güney Caddesi (Cardo Maximus), Forum, Augustus Tapınağı, Atriumlu mesken, Nympheum, Su Kemerleri, Hamam, Palestra üzere imparatorluk devrine ilişkin yapılar ile Hıristiyanlık periyoduna ilişkin 4 kilise açığa çıkarıldı. St. Paul Kilisesi, turizmde kentin çekim merkezini oluşturuyor.
Kazı Lideri Prof. Dr. Mehmet Özhanlı, ‘Geleceğe Miras’ projesi kapsamında 75 kişilik takımla soğuk kış günlerinde dahi hafriyat çalışmalarının devam ettiğini, bu çalışmalarla Doğu- Batı Caddesi’nin kenarındaki portiko ve dükkanların büyük kısmının açıldığını ve farklı periyotlara ilişkin varlıklı arkeolojik, epigrafik buluntuların ele geçtiğini belirtti.
DAĞIN DORUĞU BÜSBÜTÜN KUTSAL ALAN
Prof. Dr. Özhanlı, Antiokheia’nın kutsal alanı olan Men Tapınağı’nın çok kıymetli bir yere sahip olduğunu söyledi. Antik kentlerin çabucak hepsinden heykeller çıkarılabildiğini, fakat Pisidia Antiokheia Antik Kenti’nin başkalarından farklı olduğunu tabir eden Prof. Dr. Özhanlı, Men Tapınağı’nın çok farklı olduğunu aktardı. Prof. Dr. Özhanlı, tapınağı çevreleyen 70 metre uzunluğunda, 6 metre yüksekliğindeki temenos duvarının cephesinin tapınak alınlıklı, hilal betimlemeli adak stelleri ile süslendiğini, buna benzeri öbür bir örneğin olmadığını, bu cins adak stellerinin yoğunlukla Antiokheia’da bulunduğunu kaydetti. 1600 metre yüksekliğindeki dağın doruğunun tamamının kutsal alan olarak kabul edildiğini belirten Prof. Dr. Özhanlı, “Alanda 750’ye yakın tapınakla ilintili yapılar görülmektedir. Tapınak, milattan sonra 4’üncü yüzyılda yıkılıp, materyali kutsal alana inşa edilen kilisede kullanılıyor” dedi.
TAPINAĞIN KAZILARINDA SONA GELİNDİ
Tapınağın ve önündeki kutsal yapıların tamamının ortaya çıkarıldığını söz eden Prof. Dr. Özhanlı, falcıların, büyücülerin ve ruhların tanrıçası Hekate’nin de kutsal alanda bir tapınağı olduğunu söyledi. Prof. Dr. Özhanlı, “Yapılan çalışmalarla tapınak, tapınağın etrafı ve tanrıça Hekate’nin tapınağı da açığa çıkarıldı. Alanda 750 yapı tespit ettik. Buraya gelen Pagan hacıların 1 ay boyunca içinde kaldıkları zahmet odalarının hafriyatları duruyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ‘Geleceğe Miras Projesi’ ile oradaki stadyumun hafriyatı ve onarımı tamamlanacak ve başka yapılar da açığa çıkarılacak. Hafriyatlar tamamlandığında Men Tapınağı ve kutsal alan ören yeri statüsü kazanarak, ziyaretçilere açılacak. Böylelikle hem ilçe için ve hem de ülkemiz için yeni bir kar kapısı açılmış olacak. 2008 yılından evvel epeyce az kişinin ziyaret ettiği Antiokheia’nın ziyaretçi sayısı, hafriyat çalışmalarıyla yılda 30-40 bine yükseldi” diye konuştu.