Aydınlık gazetesinden Mehmet Yuva, “Suriye’nin yazgısını elinde tutanlar: Aleviler” başlıklı yazısında şunları anlattı: “Müslüman Aleviler, İslam periyodunun en uygar, en adaletli, en berrak devletlerinin mimarlarıydı. İslam tarihinde birinci Alevi devleti “Mağrip Alevi Devleti” ismiyle 9. yüzyılda Fas’ta kuruldu. İkincisi Tunus’ta “Mehdi Alevi Devleti” ismiyle inşa edildi. Üçüncüsü Mısır’da 10. yüzyılda kurulan, ismini Hz. Muhammed’in kızı ve Hz. Ali’nin eşi Hz. Fatima’dan alan “Fatımi Alevi Devleti”dir. Her üç devletin manevi ve askeri kurucusu Ubeydullah Bin Muhammed El-Habip Bin Cafer El-Musaddık (Cafer Sadık)’tır. Kendisi aslen Suriye’nin Hama vilayetine bağlı Selimiye beldesindendir. İmam Cafer El-Sadık’ın zürriyetinden yahut evlatlarından biri olduğu da söylenir. D. 872, Suriye, Ö. 935 Tunus olup, kabri ve türbesi Suriye’nin Selimiye ilçesindedir. El-Mehdi El-Fatımi El-Alevi lakabıyla meşhurdur.
Manevi ve askeri komutanlığı Şam’dan gelen Fas-Mağrip-Tunus Alevi ordusu, Mısır’da Emevi ordusunu mağlup eder. Düşman ordusunun kahrolduğu yer manasına gelen Kahire merkezli Alevi Fatımi Devleti’nin temellerini atan en meşhur kumandanları Abu Abdullah El-Hüseyin Bin Ahmet ve kölelikten kurtardıkları Sicilyalı Cafer’dir. Fas, Cezayir, Libya, Malta, Sicilya, Sardinya, Korsika, Tunus, Mısır, Filistin, Lübnan, Ürdün ve Suriye’nin Humus kentine kadar bir egemenlik tesis ederler. Halep, Antakya, Adana, Mersin, Rakka, Deyr El-Zor ve Irak’ın kuzey ve batı bölgelerine yönelmemelerinin en değerli sebebi Halep merkezli Alevi Hamdan Devleti’nin (905-1004) birebir tarihlerde mevcut olmasındandır. Lakin Hamdânîler, Büveyhoğulları, Şafi Kürt aşiretleri, Harput (Elazığ) Ermenileri, Fatımi ve Bizans İmparatorluğu ile daima bir gayret ve savaş halindeydi.
KÜLTÜR VE FİKİR ZENGİNLİĞİ YAYDILAR
Her iki Alevi devleti devrinde, karar sürdükleri yerlerde kültür, ve niyet zenginliği yaygınlaştı. Kütüphaneler, müzeler, üniversiteler (El-Ezher misali) kurdular. Halep, Antakya, Urfa, Rakka, Mardin, Musul Akademilerini restore ettiler ve çalışmalarına takviye verdiler. Tarımda zenginlik, toplumsal asayiş, esnaf, çiftçi ve tüccarların teşvik edilmesi devletin prensiplerini oluşturdu. Bizans ve Avrupa’dan gelen yağmacı ve işgalci Haçlı ordularına karşı kalkan oldular. Onlarla savaştılar. Sünniler, Museviler, Mısır Kıptileri, Suriye ve Filistinli ve Malta adası Hristiyanlarına karşı ticaret, siyaset, ibadet ve bürokraside eşit davrandılar.
İki devletin yönetimindeki Kahire ve Halep ile periyodun en değerli kentleri ta Türkistan’dan (Farabi) yakın uzak diyarlardan gelen, farklı kültür, din ve lisan familyasına mensup yüzlerce din âliminin, sayısal ve sözel alanda uzman bilim insanın, şairin, lisan bilimcinin, filozofun, komutanın, tüccarın, yerleştiği, yaşadığı, iltica ettiği yerlerdi. Aleviler Arabistan yarım adasından, Yemen’e, Umman Sultanlığından, Irak’a, Suriye’den Lübnan’a, Mısır’dan Tunus’a Mağribe (Fas’a), İran’dan Pakistan, Hindistan ve Afganistan’a, Anadolu’dan Balkanlara, Avrupa’dan Amerika kıtasına kadar az yahut çok Velisini Ali olarak benimsediler. Hak Muhammed Ali yolunu, Kuran’ı farklı tefsir eden, farklı manalar yükleyen, farklı içtihatlarda argümanlar ve beyanlar ortaya koyan Ümmeti Muhammed’in ana kolonlarından oldular.
İNANÇLARIN ÖLDÜRÜLMESİNİ HİÇBİR VAKİT İSTEMEDİLER
Bugün Umman Sultanlığı ziyaret edenler ülkenin nizamından, nezahetinden, insanlarının medeniyetinden, tabiatının hoşluğundan, kentlerinin tarihi dokusundan muhabbetle bahseder. Umman Sultanlığı soyadı Alevi olan devlet erbabının ağır olduğu ve nüfusun en tesirli, en esaslı aile ve aşiretlerin de Alevilerden meydan geldiğinin altını çizelim. İster nesep (soy, zürriyet) ister gönül bağı yahut diğer sebeplerle bu itikada müntesip olanlar, lakin bilhassa Akdeniz (Mersin-Lübnan Hattı) kıyısı boyunca varlığını sürdüren Aleviler tarihin hiçbir evresinde öbür dinlerin, mezheplerin yahut inançların öldürülmesi için bir fetva vermemiştir. Hiçbir efradını bu türlü bir aksiyona teşvik ve terbiye etmemiştir. Diğerlerinin, Alevilik ismine, canına, malına, ırzına tecavüz edilmemiştir. Devletleri yıkılınca, zındık, kâfir, tehlikeli, güvenilmez, kestiği yenmez, din ve devlet düşmanı ithamlarıyla birçok mezalime, tehcire, katliama maruz kalmışlardır. Aştan, makamdan yoksun bırakılmışlardır. Issız bucaksız dağları, mağaraları, yırtıcı doğayı yurt edinmek zorunda kalmışlardır.
NAPOLYON’UN ALEVİLERİ KEŞFİ
Muhtaç, yarı ilkel, çok dehşetli şartlarda bir hayat sürdüren, dağları mesken edinmiş, kent hayatı ve faaliyetlerinden yoksun bırakılmış Suriye ve Lübnan Alevilerini, İmparator Napolyon Suriye ve Mısır seferleri esnasında (1798-1799) keşfetti. Alevilerin içinde bulunduğu ilkel şartlar kadar olmasa da berbat durumda olan Antakya asıllı Lübnan Marunî Hristiyanları, Antakya patrikhanesine bağlı Suriye Doğu kilise toplulukları, Dürziler ve başka “azınlıklar” da Napolyon’un ilgisine mazhar oldu. Fransa’nın bölgede Osmanlı, İngiltere ve Rusya’ya karşı savaşlarında dayanağa ve taraftarlara muhtaçlığı vardı. Gereksinim ta keşiflerin anasıdır. Bilhassa Sultan Abdülhamit devrinde Suriye, Lübnan ve Anadolu’da Fransa’nın Aleviler üzerinde artan tesirini kırmak için Suriye’ye sürgün edilen Abdülhamit Ziyaeddin (Jön Türk Aydınlarından Ziya Paşa) Alevilerin hayat koşullarının güzelleştirilmesi ve jandarma dâhil olmak üzere devlet kurumlarında memur olabilmeleri için uğraş sarf etti. Fakat 3 ay süren görevi sonrasında Adana’ya sürgün edildi.
İŞGALE DİRENENLER
Birinci Cihan Savaşı (1914-1918) esnasında ve sonrasında Şam, Irak ve Anadolu coğrafyasını taksim eden İngiltere, Filistin’i Avrupa Siyonist Yahudi burjuvazisi için işgal ederken, Fransa Suriye’yi işgal eder. 100 sene evvelki durum Suriye’nin bugünkü görüntüsüne çok benzemektedir. Osmanlı Sultanlığı idaresi çökmüş, ordusu dağıtılmış, polis ve hafiye (istihbarat) teşkilatı tasfiye edilmiş, bürokrasi, ticaret, el değiştirmişti. Bölge üzerinde İngiltere, ABD ve Fransa ortasında bir rekabet savaşı vardır. Osmanlıdan arta kalan sivil ve askerlerin itirazları ve isyanları vardı. Silahlarını teslim etmek istemeyenler dağlara ıssız bölgelere sığındı. Fransa işgali altında yaşayanlar yıllar sonra birinci sefer yabancıların, Hintli, Afrikalı ve diğer diyarlardan getirilen Müslüman paralı askerlerin yönetimi altına girmişlerdi. Kutsal Halife Sultan ve Paşalarının süslediği sokaklar ve mescitlerden indirilmiş öteki bayraklar, fotoğraflar, müfredatla hakim olmuştu.
Fransa ve İngiltere, demokrasiden, hürriyetten nasibini almamış, üç Şii kökenli Alevi, Dürzi, İsmail’i topluluklar üzerinde karabasan olmuş, devletin tüm kurumlarından ve imkanlarından uzak tutulmuş, Sünniliği musallat etmiş olarak sunduğu Osmanlı “zulmünü” propaganda ederek azınlıklara devletler takdim eder. Lübnan’ı başka bir devlet olarak tasarlar. Alevilere tüm Suriye kıyısı (Tartus-Lazkiye ile Banyas, Ceble ve bağlı dağ köyleri) üzerinde bir devlet inşa eder. Birebirini Güney Suriye’de Dürziler için yapar. Şam ve Halep merkezli iki başka Sünni devlet tanzim eder. Bu taksimden şad olanlar da vardı. Aleviler birinci kere orduda, devlet makamlarında göründüler. Toprak sahibi oldular. Hayatın her alanında büyüme imkânlarına kavuştular.”
Fotoğraf: Mozaik paneli Türkiye’den Avustralya’ya göç eden sanatçı çift Hacer ve Enver Çamdal tasarladı.